مهلت دادن موسى علیه السّلام فرعون را تا ساحران را جمع کند از مداین

مهلت تو را: چنان که در قرآن کریم است «موعد» را «روز زینت» قرار دادند:« قالَ مَوْعِدُکُمْ یَوْمُ اَلزِّینَةِ وَ أَنْ یُحْشَرَ اَلنَّاسُ ضُحًى»: گفت وعده‏گاه شما روز زینت است که مردم چاشتگاه فراهم آیند.[1] مفسران درتفسیر «روز زینت» اختلاف نظر دارند. گفته‏اند عیدى بود اسرائیلیان را. و گفته‏اند روز بازارى بود و گفته‏اند روز نوروز بود.[2] از بیت 1086 بر مى‏آید موعد، «تابستان» بوده است و باید چنین باشد تا ساخته‏هاى ساحران بر اثر تابش آفتابِ تند به جنبش در آید.

اژدها اندر عقب: مقصود عصاست که چون در محضر فرعونش انداخت اژدها شد.

مُحِب: دوستدار.

سم: در پندار پیشینیان اژدها را دست و پا بوده است.

سنگ و آهن را: چون دم به درون مى‏کشید هر چه بود از جمله سنگ و آهن فرو مى‏برد. «عصا بر آورد و بر زمین زد. در ساعت مارى عظیم گشت و از دهان وى آتش جست و روى به فرعون نهاد و خواست که تخت فرعون را فرو برد. بجست و پایش بماند نگون سار از تخت بر آویخت.[3]

بالاى برج: نیکلسون گوید اشاره است به برج فلک و اژدهایى که مى‏گویند موجب ماه گرفتگى مى‏شود. لیکن مقصود از برج، برجى است که فرعون ساخته بود: «و کوشک او را چهار صد گز بالا بود بفرمود تا تخت او را بر بالاى آن کوشک نهادند.»[4]

گرج: گرجى. مردم گرجستان.

کفک: کف.

جُذام: بیمارى معروف، خوره.

ژغژغ: (اسم صوت) آواز، صدای دندان اژدهای موسی.

دل شکستن: کنایه از هراساندن.

مجتبى: گزیده. موسى (ع).

 شدق: کنج دهان از جانب درون. اشاره دارد به آیه شریفه:« خُذها وَلاتَخَف سَنُعیدُها سیرتَها الاُولی»: بگیرش ونترس، که ما سرشت پیشین او را به او باز می گردانیم.[5]

 ( 1099) موسى گفت اکنون امر خداوند رسید و بتو مهلت مى‏دهم اینک من رفتم و تو فعلا از اژدها رستى‏. ( 1100) موسى آهنگ باز گشت نمود او مى‏رفت و اژدها چون سگ صیاد که صاحب خود را شناخته و دوست مى‏دارد از پى او روان بود. ( 1101) چون سگ صیاد دم جنبانیده و سنگها را زیر پاى خود تبدیل بریگ نموده و مى‏رفت‏. ( 1102) سنگ و آهن را بدم و نفس خود مى‏کشید و آن را جویده خرد مى‏کرد. ( 1103) بالاى برج مى‏پرید بطورى که همه فرار مى‏کردند. ( 1104) از دهن خود چون شتر کف مى‏انداخت و هر قطره از آن کف که ببدن هر کسى مى‏رسید مرض جذام در آن جا پیدا مى‏شد. ( 1105) صداى شقشق دندانش دل را بهراس مى‏انداخت و جان شیرهاى سیاه از ترس مى‏لرزید. ( 1106) وقتى آن بر گزیده خدا نزد قوم خود رسید کنج دهان اژدها را گرفت و او تبدیل بعصا گردید. ( 1107) و بر آن تکیه کرده مى‏گفت عجبا که براى ما آفتاب و براى دشمنان شب تاریک است‏.

مولانا می گوید:فرعون و کسانى که پیرامون او بودند معجزه‏هاى موسى (ع) را می دیدند، اگر اندکى مى‏اندیشیدند مى‏دانستند او از جانب خود نیامده بلکه خدایى او را فرستاده و بدو نیرویى داده که در طبیعت اثر مى‏نهد و آن را دگرگون مى‏کند. موسى (ع) در شگفت مى‏ماند که فرعون چگونه این حقیقت را در نمى‏یابد و آیات خداوند را مى‏بیند، و در دل او اثر نمى‏کند.

          چون گل از خار است و خار از گل چرا             هر دو در چنگ‏اند و اندر ماجرا

          یا نه جنگ است این براى حکمت است             همچو چنگ خر فروشان صنعت است‏

2473- 2472